Το ζεμπερέκι

Για να κουρντίσεις ένα ρολόι, κάποτε, έπρεπε μια φορά την ημέρα να γυρνάς το κουρντιστήρι στρίβοντας το προς τα εμπρός  με το μεγάλο δάκτυλο του ενός χεριού στην από πάνω πλευρά του και τον δείκτη του ιδίου χεριού στην από κάτω.  Και να επαναλαμβάνεις την κίνηση αυτή συνεχώς μέχρις ότου να μην μπορεί να γυρίσει το κουρντιστήρι άλλο πια. Με πολλή προσοχή όμως γιατί δεν θα έπρεπε να το στρίψεις περισσότερο απ’ ότι έπαιρνε γιατί θα έσπαζες το ζεμπερέκι, το ελατήριο, δηλαδή. Και άμα έσπαζε αυτό, άντε να τρέχεις στον ρολογά να το φτιάξει, αν φτιαχνότανε. Γιατί αν το ρολόι ήταν κανένα φτηνό της σειράς, δεν άξιζε τα λεφτά να το διορθώσεις. Άμα πάλιν ήταν κανένα ρολόι μάρκας, ακριβής, ήθελε ένα κάρο λεφτά να φτιαχτεί.

Ως που έκαναν την εμφάνισή τους τα αυτόματα ρολόγια. Αυτά, δεν χρειαζόντουσαν κούρντισμα γιατί είχαν έναν μηχανισμό, κάτι σαν εκκρεμές, που με την κίνηση του χεριού κούρντιζε το ρολόι από μόνο του. Εκτός και αν το έβγαζες από το χέρι και το άφηνες να κάθεται για μέρες. Οπότε ξεκουρδιζότανε και θα έπρεπε να στρίψεις γερά το κουρντιστήρι. Και φυσικά, να το βάλεις στη σωστή ώρα, αφού ήταν ήδη σταματημένο. Και πάντα, με προσοχή, να μην σπάσεις το ζεμπερέκι.

Τον μηχανισμό που άνοιγε μια πόρτα, παλιά, εκείνον τον απλό μηχανισμό με ένα ελατήριο κι ένα  μοχλό, κι αυτόν ζεμπερέκι τον λέγανε. Που άμα ανοιγόκλεινες μια πόρτα συνεχώς, πάλιν υπήρχε ο φόβος να το σπάσεις.

Το λέγαμε όμως και για τους ανθρώπους, όσοι για παράδειγμα είχαν πρόβλημα με την καρδιά τους, είχανε, λέγαμε, χαλασμένο το ζεμπερέκι. Και για όποιον επίσης είχε διαταραχές στο μυαλό, και αυτόν με χαλασμένο ζεμπερέκι πως ήταν, λέγαμε.

Τούρκικη, λένε, πως είναι η προέλευση της λέξης από το zemberek που σημαίνει ελατήριο. Είναι όμως και άλλοι που λένε πως η λέξη είναι ελληνική και είναι αντιδάνειο από τα τούρκικα, κάτι λέει σαν «εν τω μέσω δύο πείρων». Δεν θα ασχοληθούμε όμως με γλωσσολογικά θέματα. Αυτά ας τα αναλάβει ο κ. Μπαμπινιώτης και άμα θέλει ας το βάλει και στο λεξικό του γιατί  αν δεν κάνω λάθος, δεν το έχει.

Τώρα, γιατί ο λόγος για το ζεμπερέκι; Ε! Είναι που μου φαίνεται πως χρειαζόμαστε πολλά τέτοια, καινούργια, μπρούτζινα ή και ακόμα πιο στερεά. Γιατί σε πολλούς έχουν χαλάσει, ίσως από το πολύ στρίψιμο. Παρεμπιπτόντως, συστήνω να διαβάσετε το «Στρίψιμο της Βίδας» του Henry James. Γιατί είναι πολλοί σήμερα όσοι προσπαθούν να μας συγχύσουν μπερδεύοντας την  πραγματικότητα με την ψευδαίσθηση του πραγματικού.